pobierz arkusz

Czytanie ze zrozumieniem jest podstawowym warunkiem prawidłowego uczenia się, zdobywania wiedzy i posługiwania się nią. Proces ten nie należy
do łatwych. Jeżeli uczeń nie rozumie czytanego tekstu najczęściej rezygnuje z dalszej nauki lub uczy się na pamięć. Uczeń taki ma ogromne trudności
w przyswajaniu i zapamiętywaniu informacji. Umiejętność czytania ze zrozumieniem powinno się kształtować wraz z momentem rozpoczęcia
nauki czytania. Wpływ na stopień zrozumienia tekstu zależy od kilku ważnych czynników. Są to:

Umiejętność zrozumienia treści czytanego tekstu zdobywa się stopniowo:

I stadium- uczniowie wyodrębniają konkretne fakty i zdarzenia, zapamiętują je i odtwarzają na polecenie nauczyciela,

Ze względu na wagę funkcji jaką pełni kształtowanie czytania ze zrozumieniem wymaga zabiegów gwarantujących ich maksymalną skuteczność.
Aby ją osiągnąć należy pamiętać, że powinno się codziennie stosować ćwiczenia mające na celu poprawę jego jakości niezależnie od etapu kształcenia. Ciche czytanie możliwe jest tylko na podłożu śladów i związków wytworzonych w czytaniu głośnym. Przy cichym czytaniu uczeń nie ma kontroli słuchowej czytanego tekstu i ujmuje treść wyrazu jedynie za pośrednictwem analizatora wzrokowego. Czytanie to stosowane na tekstach nie opanowanych w czytaniu głośnym nie daje efektu, a nawet zniechęca dziecko do czytania. Część zdania albo poszczególne wyrazy w zdaniu nie opanowane w czytaniu głośnym przeszkadzają dziecku w uchwyceniu treści tekstu czytanego po cichu.

i możliwości. Proponowane ćwiczenia charakteryzują się różnym stopniem przydatności. Jedne są konkretne, całkowicie podporządkowane kształtowaniu nawyków, realizowane na drodze myślenia praktycznego, opartego na bezpośrednich spostrzeżeniach. Inna grupa ma charakter ogólny zawiera pojęcia, których rozumienie wymaga wyjścia poza bezpośrednio dostrzegalne cechy zjawisk językowych i dokonywania na tej podstawnie porównań, uogólnień oraz wyciągania wniosków. Wszystkie ćwiczenia stanowią podstawę do kształtowania nowych umiejętności i pojęć, do rozbudowania i bogacenia ich zakresu w następnych latach nauki szkolnej. Zasada stopniowania trudności pozwala na zachowanie logicznego układu umożliwiającego zdobywanie nowej wiedzy w oparciu o wcześniejsze wiadomości. Oto proponowane ćwiczenia.

1. Odszukanie w poznanym tekście wyrazów oznaczających imiona, wyrazów z poznaną literą, sylabą oraz innych nazw występujących w tekście
   ( zwierząt, zabawek). Najpierw dzieci mogą samodzielnie wyszukać a następnie głośno przeczytać wyrazy z nową literą w nagłosie, śródgłosie
    i wygłosie. Inne ćwiczenie polega na wyszukiwaniu wyrazów związanych z wybranymi częściami mowy( np. przygotowanie do wprowadzenia rzeczownika).
2. Rozsypanka wyrazowa polegająca na podziale wyrazów na imiona i czynności oraz prawidłowym przyporządkowywaniu czynności do imion
   ( czynności powinno być więcej).

   Odmianą tego ćwiczenia jest dobieranie wyrazów oznaczających elementy środowiska życia zwierząt do ich nazw ,np.:

   Sikorka-ogród, las, sad, park

   Pies-zagroda, podwórze, mieszkanie

   Te ćwiczenia mogą stanowić przygotowanie do ćwiczeń w mówieniu i pisaniu.

3. Układanie zdań z rozsypanki wyrazowej.
4. Wybranie z kilku zdań jednego będącego podpisem do obrazka.

   i odwrotnie dobieranie odpowiedniego obrazka do zdania.

5. Przygotowanie odpowiedzi na pytanie(pytania) odczytane po cichu. Uczniowie ustnie przygotowują odpowiedzi lub układają je z rozsypanek zdaniowo-wyrazowych.
6. Dobieranie parami zdań z rozsypanki zdaniowej. Ćwiczenie polega na tym, że uczeń do jednego pytania dobiera jego zdaniem dobra odpowiedź(może ich być kilka).
7. Odczytywanie fragmentów tekstu jako odpowiedź na pytanie.
8. Wybieranie fragmentu nadającego się do zilustrowania.
9. Układanie opowiadania z rozsypanki zdaniowej. Jego celem jest zrozumienie przyczynowo-skutkowego układu zdań.
10. Uzupełnianie luk w zdaniach lub opowiadaniu za pomocą wyrazów z rozsypanki wyrazowej lub zdań z rozsypanki zdaniowej.
11. Odszukiwanie zdań w tekście.
    - nauczyciel poleca odszukać w tekście zdanie na konkretny temat,
    - liczenie wyrazów w zdaniu, zdań w tekście,
    - wyjaśnianie słownictwa, treści pojęć.
12. Segregowanie wyrazów (np. wg części mowy) lub porządku podanego przez nauczyciela.
13. Układanie wyrazów z kilku wybranych liter alfabetu ruchomego.

    Polecenia: z liter: k, t, o, k, e ułóż wyraz kończący się literą k,

    z liter: l, k, i, e, s ułóż wyraz zaczynający się literą l.

14. Wyszukiwanie w wyrazach dłuższych wyrazy krótsze. Ćwiczenie może przebiegać w formie “ Kto szybciej wyszuka i wypisze więcej wyrazów, ten wygrywa” lub w trakcie określonego czasu.
15. Modyfikowanie obrazka zgodnie z instrukcją, np.:

    Dzieci ulepiły bałwanka. Zapomniały mu dać kij do prawej ręki. Dorysuj bałwankowi ten kij przy prawej ręce.
    ( z lewej strony jest narysowany bałwanek).

16. Odpowiadanie na pytania typu rozstrzygnięcia, np.:

   17.   Odpowiadanie na pytania typu dopełnianie. Polega to na podkreślaniu w tekście odpowiedzi na pytania, które dzieci otrzymują ustnie
           lub pisemnie.

1. Szukanie odpowiedzi w tekście na zadane pytania. Jest to wdrażanie do umiejętności korzystania z czasopism, literatury dziecięcej.
2. Układanie pytań do treści, autora, wydawcy książki, bohaterów tekstu.
3. Samodzielny wybór fragmentu tekstu do zilustrowania i podpisanie go ww fragmentem.
4. Porządkowanie zdań będących podpisami obrazków jako przygotowanie do wspólnego układania opowiadania.
5. Ciche czytanie podpisów pod obrazkami jako przygotowanie do wypowiedzi ustnej.
6. Układanie zdań z rozsypanki zdaniowej w porządku chronologicznym. Jest to przygotowanie do tworzenia planu opowiadania.
7. Pisemne udzielanie odpowiedzi na pytanie.
8. Wykonywanie poleceń napisanych na kartkach - zabawa w rozkazy. Przykład:
   1. skreśl pierwszą sylabę w wyrazie bibułka
   2. ułóż zdanie z rozsypanki: spacery, z tatą, lubi, Waldek
   3. do wyrazu twardy dopisz wyraz o znaczeniu przeciwstawnym.
9. Wyszukiwanie i poprawianie błędnych informacji w zdaniach dotyczących tekstu i zastępowanie ich właściwymi np.:

   Latem należy dokarmiać zwierzęta.(wyraz błędny latem uczeń zastępuje wyrazem zima)

   lub skreślanie niepotrzebnych wyrazów(zdań), np.: Budzik usypiał zbudził mnie o szóstej.

10. Wyszukiwanie w rozsypance zdaniowej zdań niezgodnych z treścią tekstu.
11. Pisemne dokończenie zdania zgodnie z treścią tekstu.
12. Wyszukiwanie nazw określonego typu, np. rzek, miast, pieczywa, itp. w zdaniach:

Wszystkie wyżej proponowane ćwiczenia również mogą zostać wykorzystane w klasie III. Powinny one jednak zawierać takie sformułowania,
które by zmuszały uczniów do większego wysiłku umysłowego.

Literatura:

1. Malmquist E., Nauka czytania w szkole podstawowej. WsiP
   Warszawa 1982
2. Tarnowska J., Rozwijanie umiejętności czytania ze zrozumieniem.
   Życie Szkoły nr 7/ 1995
    

                                                                                                                                                                   Opracowanie: Jolanta Sztejna
                                                                                                                                                                            Małgorzata Antkiewicz